t33

 

Defresne, die ook detective schrijver is, maakt van Cagliostro een spannend filmisch verhaal in negen taferelen. Cagliostro wordt in Italië door de kerkelijke justitie gezocht. Pos 1971 beschrijft de episodes:

 

"Cagliostro en zijn vrouw Seraphine, vallen opgejaagd door de Italiaanse politie binnen in een schamele hut waar drie eenvoudigen van geest bijeen zitten: een herbergier, een houthakker en een stotterende zwerver. Het gesprek gaat over spoken en de weerwolf, een suggestieve stemmingsinleiding, waarbij Cagliostro zich bewust wordt van zijn bovennatuurlijke macht, onder andere door genezing van de stotteraar door middel van handoplegging."

 

t34

Linksboven op de foto is een deel te zien van de vaste lijst. Daaronder zitten de drie figuren tegen de binnengevel van de herberg. Tussen de coulissen van de bomen op de voorgrond en het achterdoek met bomen loopt een planché omhoog: de vluchtweg naar Frankrijk. Collectie TIN.

 

t35

Van Dalsum als Cagliostro met Charlotte Köhler als Seraphine op het bospad naar Frankrijk.

 

De pers: "Met een kleine geniale verandering bij opendoek, werd het hoge, schuin oplopende pad achter de bomen de ondergrond voor de in het derde tafereel zichtbaar wordende toren van het tot puin vervallen kasteel; een zeldzaam boeiend tafereel in een zwaar bastion tegen de lege licht-door-reten nachtlucht." In deze toren woont De Tournelle. Het achterdoek van het bastion, heeft meerdere functies in de opvoering.

"Na de Franse grens te hebben overschreden trekt hij in bij de oude baron De Tournelle, vertegenwoordiger van het ancien régime. Hij roept voor hem de glorie van zijn soldatesk verleden op; De Tournelle zal hem verder op zijn wonderlijke levensweg begeleiden." De Franse revolutie is op komst, maar De Tournelle (gespeeld door Frits van Dijk) is van de oude stempel.

 

t36

Ontwerp voor het interieur van de torenkamer van De Tournelle. Het decor is tegen het schuin oplopende planché op de voorgrond geplaatst. De rococo stijl van de meubels is uit Cagliostro's tijd.

 

"Dan begint, in losse taferelen, Cagliostro’s veldtocht om de macht der wereld: geheimzinnige proeven in een Londense werkkamer..."

 

t37

 Tegen het achterdoek van het bastion is het laboratorium in Londen geplaatst. In de werkkamer staan een stoel, een kist en een halfronde tafel met vreemdsoortige attributen. De boekenkast en alchemievoorwerpen zijn geschilderd. Het hakenkruis is een symbool van de vrijmetselarij en een verwijzing naar het opkomende nationaalsocialisme. Foto Dingjan, collectie SvD

 

"... een wonderbaarlijke hypnose aan het hof van de hertog van Koerland, een samenkomst van de ‘Egyptische vrijmetselarij’ in zijn salons in Parijs."

Cagliostro heeft de internationale vrijmetselarij aan zich gebonden, ziektes genezen en is van plan vorsten en de paus aan zich te onderwerpen. Hij hypnotiseert een meisje (gespeeld door Do van Dalsum). Onder hypnose neemt een vijandige vrijmetselaar bezit van haar, die op bevel van Cagliostro zelfmoord pleegt. "Het spelen op de twee plans in de salon te Parijs was een verbluffend staaltje van perspectivistisch toneel, waarop vele personen konden acteren zonder de ruimtelijke illusie te breken" (Volkskrant).

 

t38

Dit ontwerp is zowel voor het hof van de hertog van Koerland als de salon in Parijs. Links op het achterdoek staat het Parijse parlementsgebouw (de Assemblé Nationale), een verwijzing naar wat komen gaat.

 

"Zijdelings wordt het befaamde halssnoerproces in de handeling betrokken, voornamelijk, volgens de Nieuwe Rotterdamse Courant, omdat Defresne de detectiveschrijver in zich niet kan verloochenen; dan volgt een tafereel, zich afspelend in het Franse parlement waar St. Just zijn eerste revolutionaire rede houdt en Cagliostro faalt wanneer hij een vertwijfelde poging tot massa-suggestie onderneemt. Dit is het begin van zijn ondergang."

 

t39

Het interieur van het Franse parlementsgebouw in Parijs met de Franse driekleur op het achterdoek en de Eiffeltoren als Frans symbool, hoewel die in Cagliostro's tijd nog niet bestond. Op de voorgrond staan in het midden links en rechts katheders. Op de rechter houdt Cagliostro zijn betoog. Schuil in het Haarlems Dagblad: "Welk een vondst om de beklaagde geheel alleen in het midden van het toneel op een verhoging te plaatsen, zodat hij - ook zwijgend - steeds middelpunt der aktie bleef."

 

"Nog eenmaal poogt hij, samen met Seraphine en De Tournelle in een Zwitserse berghut, zijn bezwerende macht te laten gelden maar er gaat geen enkele suggestieve kracht meer van hem uit ... " Het ontwerp voor het achterdoek van Zwitserland is waarschijnlijk verloren gegaan.

" ... en uitgeblust geeft hij zich over aan de moederkerk die hij in zijn jonge jaren had afgezworen. Na in plaats van ter dood tot levenslange kerkerstraf in een uitgehouwen grot te zijn veroordeeld neemt hij afscheid van zijn vrouw en sterft."

De Volkskrant: "Het slottafereel, de lange granieten kerkerwand met de kleine deur onderaan, een ‘spleet’ decor tussen de bijna gesloten, zwarte gordijnen, was misschien in zijn eenvoud het beste. Het verdwijnen van Cagliostro door een enkele verandering in het licht, dat op de halfrondgespannen gazen koker tussen die gordijnen viel, vormde een der knapste ‘vondsten’ van de avond... Als enscenering bood deze voorstelling een aanblik als ons toneel slechts zelden gegeven heeft."  De volgende reconstructie poogt iets van die aanblik weer te geven:

 

Een animatie van de decors voor Cagliostro

 

(Alle ontwerpen: collectie en foto's TIN; animatie SvD)

  Terug