Van Dalsum richt met Wijnand Frans het Oost-Nederlands Toneel op. Omdat Wijnand Frans geld en steun van de regionale overheid toezegt, komt hij in naam in de directie, maar in werkelijkheid is de dramaturg August Defresne de tweede man. Hunnigher 1949: "op belangrijke punten bestond een eenheid van zoeken en streven, waardoor hun samenwerking deze nieuwe troep tot een gemeenschap kon maken, die karakter en richting had. Dat was sinds het eerste optreden van Royaards en Verkade niet meer voorgekomen, en zelfs toen niet in zó essentiële zin als dat nu hier geschiedde." Net als in Verkade, vindt Van Dalsum in Defresne de analyticus, die zijn emotionele aard complementeert. Daarom is hun bijna twintigjarige samenwerking, die nu van start van gaat, zo vruchtbaar.

 

l_t21G

Wijnand Frans (links), Van Dalsum en dramaturg Guus Defresne

 

Voor de acteurs uit het westen is het geen sinecure om naar Arnhem te komen, maar zij volgen Van Dalsum wegens zijn "grote, soms zelfs fascinerende aantrekkingskracht" en bezielende teamgeest (Pos 1971). Het tableau de la troupe bestaat uit Mien Duymaer van Twist, Hermine Eerens-Heijermans, Jo Frans, Willy Haak, Sara Heyblom, Lien de Jong, Nell Knoop, Charlotte Defresne-Köhler, Anna Sablairolles, Hans CarpentierAlting, Cruys Voorbergh, Philip la Chapelle, Albert van Dalsum, Henri Eerens, C. Schenk, Jo Sternheim, Jan Teulings jr., Dick van Veen en Marie (♂) van Warmelo.

 

Het ONT opent met De comedie van het geluk van Evreinov in de bewerking Defresne. De mensen hadden geen idealen meer, waren verzeild in het mislukte van het leven. Je probeerde de illusie bij te brengen van een nieuw brok leven. "De inhoud [van het stuk] was in de meest letterlijke betekenis een weerspiegeling van de bedoeling van het gezelschap"(Pos 1971).Van Dalsum regisseert, ontwerpt de decors en speelt de waarzegster, die zich ontpopt als Dr. Fregoli. 

 

l_t21H

Van Dalsum als de waarzegster met Sara Heyblom als de rijke cliënte.

 

"De vertoning was wat decors, aankleding en stemming betreft werkelijk iets nieuws ... de kamer van de waarzegster, eerst afgesloten door twee zeer grote kaarten, die vaneen geschoven worden zodra het spel begint en de toeschouwer dadelijk illusie van het milieu geven" (NRC). Foto Vereenigde Fotobureaux.

 

"Een lelijk, vereenzaamd meisje, een zure onderwijzeres, een student met zelfmoordplannen en anderen worden uit hun uitzichtloze werkelijkheid getild door een groep toneel-artiesten die onder leiding van dr. Fregoli een schijnwereld scheppen waarin leven blijheid kent." (Plekker 1983). "Dr Fregoli, vermomd als waarzegster, ontfutselt een aantal van zijn ‘patiënten’ die in hetzelfde huis wonen de kern van hun onvrede met het bestaan. Zijn remedie is het schenken van een illusie die kracht moet geven om tegen het leven bestand te zijn. Een actrice en twee acteurs, gehuurd van een directeur van een provinciaal gezelschap, zullen in het pension hun intrek nemen en de levens der ongelukkigen met liefde, genegenheid en zorgzaamheid opfleuren. Als het spel realiteit dreigt te worden en de grenzen tussen schijn en werkelijkheid gaan vervagen, maakt Fregoli een einde aan de bijna onontwarbare verwikkelingen en legt de toeschouwer de vraag voor: Wat is erger in het leven, het geluk nooit te hebben gekend of het, na het als een illusie beleefd te hebben, te verliezen? Een open slot, een open vraag die de toeschouwers, na geattendeerd te zijn op de werkelijkheid van de vestiaire en de laatste tram, met zich mee dragen." (Pos 1971).

 

l_t21I

V.l.n.r. boven Nell Knoop, Henri Eerens en Charlotte Köhler, onder Anna Sablairolles, Willy Haak, Mari van Warmelo en Willem Hunsche in Van Dalsum's decor voor het pension. Foto Verenigde Fotobureaux.

 

"Van een première-stemming was geen ogenblik sprake: de spelers kenden het stuk alsof het al een aantal voorstellingen had beleefd en het bleek de gehele vertoning door, dat ieder was doordrongen van wat hij te doen en te laten had om het ensemble geen ogenblik te doen rammelen"(NRC). "Het grote succes van de Comedie van het geluk was het resultaat van de inspanningen van het gehele ensemble met Van Dalsum als de grote bezieler."(Schuil, Haarlems Dagblad).  

 

l_t21J

Charlotte Köhler en Van Dalsum als de waarzegster. Foto Particam.

 

"Bewonderenswaardig zoals hij de oude vrouw heeft uitgebeeld, van verschijning, houding, spreken en de mimiek die aldoor reageerde op de hartsbelangen der onderscheidene klanten. Uit die gebogen waarzegster rees statig de welbewuste dr. Fregoli. Hij was in het pension de reiziger in grammofoonplaten, hij was de monnik in gesprek met zijn drie vrouwen, hij was harlekijn (NRC). Het slot - een dans van allen, begeleid door accordeonmuziek - naderde volgens Schuil de commedia dell’arte"(Plekker 1983).

 

Het applaus nam de vorm van een ovatie aan, het publiek was niet meer tot bedaren te brengen.
Top Naeff , die voorheen niets zag in Van Dalsum's expressionistische experimenten, schrijft nu: "Dit is inderdaad het moderne toneel".

 

  Terug