|
Na Vrouwe Emer brengt Van Dalsum voor de tweede maal een maskerexperiment: Nataraja. De voorstelling is ongesubsidieerd. Het zou me aangenaam zijn geweest mijzelf nog als de ontwerper van het decor te kunnen noemen, maar ik moet mij dit genoegen ontzeggen omdat we niet in staat zijn geweest de betrekkelijk geringe som voor een behoorlijk decor bijeen te brengen.
Staand vlnr op de foto uit Het leven Alex de Jong componist (muziek), Kees de Dood (auteur), Chris Agterberg beeldhouwer (maskers), zittend Van Dalsum (regie), Florrie Rodrigo (dans / choreografie; getrouwd met de auteur), de echtgenote van Agterberg en de acteur Ru Mulder (hoofdrol). 1 Niet afgebeeld: Ernst Kraus (zakelijke leiding).
Nataraja is de vertaling (uit het Engels) en bewerking van een Indiaas Hindoe gedicht. De hoofdpersoon heeft zijn leven geleefd en is klaar voor de dood. Hij roept de Levensschenker en Levensschepper Nataraja op als hij voelt, dat hij van het ene leven overgaat naar het andere. De schrijver tracht in zijn maskerspel een van de grote algemeen menselijke problemen te belichten. Hij grijpt voor zijn drama het enkele ogenblik aan, waarop de mens, verlost van de dogmatische verstarring, ziener wordt en laat deze innerlijke gebeurtenis van oneindig korte duur - 'God en mens zijn één in ‘t Nu'- zich ontwikkelen in een dramatisch verloop. ... In het stuk treedt een enkele sprekende figuur op. De anderen zijn abstracties, die als het ware de gemoedsbewegingen van de hoofdfiguur in zinnebeeldige realiteit omzetten.
De abstracte figuren dragen maskers. De hoofdfiguur (Ru Mulder) is ongemaskerd, omdat een masker hem teveel het spreken zou beletten.
De tijd is er in het geheel niet naar om met nieuwe experimenten te beginnen; de algemene malaise dwingt de meeste toneelleiders in het belang van hun medewerkers van gewaagde ondernemingen af te zien. Dit is zeer te betreuren, want ik meen dat men aan de experimenten in de toekomst nog heel veel zal kunnen hebben.
In zijn toelichting tot de zaal legt Van Dalsum een verband met de Griekse tragedie (zie 1921) en hij zegt het publiek dat het hedendaags toneel wat hem betreft voor tien jaar gesloten mag worden, als dan maar het Wonder der toneelvernieuwing komt. Zijn bedoeling met experimenten is, het publiek tot die tijd te boeien met goede kunst. De reacties zijn gemengd. Als dit het resultaat is, hoeft dat Wonder niet voor De Nieuwe Rotterdamse Courant. Jacq. de Haas van Het Nieuwsblad van het Noorden is het eens met Van Dalsum en wordt ontroerd door de voorstelling, maar vindt het te elitair: "Voor mij hebben de moderne experimenten geen grotere betekenis, dan als bewijzen van liefde voor de kunst en hoop op de toekomst. Dat het toneel van de toekomst zal bestaan uit bewegingsspelen, nota bene zonder tekst (Teirlinck en Johan de Meester Jr.) of uit maskerspelen, waaronder monodrama's (Albert van Dalsum), geloof ik beslist niet, ook al, omdat deze kunstvormen en -uitingen zich in 't bijzonder richten tot een bepaalde categorie van schouwburgbezoekers. Een levende toneelspeelkunst is altijd een toneelspeelkunst geweest, die kwam uit het volk en sprak tot het volk; waarbij men onder 'volk' te verstaan heeft: alle mensen tezamen. In de tijd van de Grieken bloeide het maskerspel, omdat het volk de abstracties begreep; ons volk begrijpt er niets van — behalve dan een klein groepje intellectuelen. Daarom zal een maskerspel nu nooit meer tot 'leven' kunnen komen. "Het volk moet weer rijp gemaakt worden voor de hogere kunst", menen enkele hervormers. Dat is onzin, want, allereerst kan men de vraag stellen: Wat is hogere kunst? en daarbij kan een dramatiek niet onderwezen worden, men moet die voelen en doorleven. Bloeit het toneel, dan kan een groepje zich in lokaal-genot isoleren, zonder die bloei te schaden; staat het toneel echter zwak, dan zal zulk een specialisering het nog meer kwaad doen."
|
